درس ۱۶ : دیفای (Defi) چیست؟
در این مقاله، به تعریف مفهوم دیفای، نحوه کارکرد آن، اپلیکیشن‌ها و بازارهالی پولی مربوط به آن، و در نهایت، به بیان چالش‌های مربوط به این فناوری می‌پردازیم
امور مالی غیرمتمرکز که بیش‌تر با نام دیفای (Defi) شناخته می‌شود، پلتفرمی است که بر پایه‌ی فناوری بلاک چین ایجاد شده است. همین مسئله، دیفای را از اپلیکیشن‌های مالی سنتی متمایز می‌کند. فناوری بلاک چین معمولا بر شبکه‌های عظیم با متن باز متکی است.
در سال‌های اخیر، امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) به عنوان یکی از مهم‌ترین توسعه‌های فناوری به تکامل رسیده است.
در این مقاله، امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) و سایر جنبه‌های مربوط به آن را به طور اجمالی بررسی می‌کنیم. اکنون، به بیان جزییاتی درباره‌ی امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) می‌پردازیم.
زمینه‌ی ایجاد دیفای
تقریبا بیش از ۱.۷ میلیارد انسان وجود دارند که هیچ‌گونه دسترسی به خدمات پایه‌ی مالی ندارند. هم‌چنین، لازم بود از بروز نقطه‌ی خرابی برای سوابق مشابه‌ای که در کامپیوترهای مختلف نگهداری می‌شدند، جلوگیری شود. از این رو، دیفای پا به عرصه گذاشت تا راه‌حل‌های ایده‌آلی را برای غلبه بر این مشکلات ارائه دهد.
دیفای پلتفرمی است که بر پایه‌ی بلاک چین ساخته شده است. دیفای شامل برخی اجزای اصلی نظیر برنامههای غیرمتمرکز (dApps)، دارایی‌های دیجیتالی، پروتکل‌ها، و قراردادهای هوشمندی است که همگی بر روی پلتفرم بلاک چین ساخته شده‌اند. دیفای برای همه‌ی آدم‌ها باز و قابل دسترس است، زیرا ورود به آن نیازی به مجوز ندارد. معمولا به امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) امور مالی باز (Open Finance) گفته می‌شود.
یکی از مهم‌ترین فواید دیفای این است که اکوسیستمی باز را برای افراد مهیا می‌کند – افرادی که بدون وجود آن هیچ دسترسی به هیچ‌گونه خدمات مالی نخواهند داشت. دیفای دسترسی آسانی را برای این کاربران فراهم می‌کند.
دیفای چیست؟
Defi از حروف اول عبارت Decentralized Finance، به معنی امور مالی غیرمتمرکز برداشته شده است. دیفای یک محصول مالی است که بر اساس پلتفرم بلاک چین کار می‌کند. دیفای یک سیستم باز، بدون نیاز به مجوز، و یک محصول مالی به هم پیوسته است.
برخی سیستم‌های مالی سنتی نظیر مشتقات، مبادلات و صرافی‌ها، و وام‌دهی، و استقراض وجود دارند. دیفای، در درجه‌ی اول، تلاش می‌کند این سیستم‌ها را به صورت خودکار – بدون نیاز به واسطه – بازآفرینی کند. پس از ایجاد این سیستم خودکار، از بلاک‌های مالی دیفای می‌توان به منظور ایجاد قابلیت‌های پیچیده‌تری استفاده کرد.
امور مالی سنتی در برابر امور مالی غیرمتمرکز: دیفای چه تفاوت‌هایی با سایر محصولات بانکی دارد؟
تفاوت‌های متعددی میان دیفای و بانکداری سنتی و سایر محصولات مالی وجود دارند. انواع عملیات در دیفای توسط هیچ موسسه یا واسطه‌ای کنترل نمی‌شود. وقتی یک قرارداد هوشمند را در بلاک چین ایجاد می‌کنید، اپلیکیشن‌های دیفای بدون هیچ‌گونه دخالت انسانی می‌توانند کار خود را انجام بدهند.
اپلیکیشن‌های دیفای فوق‌العاده شفاف هستند. این مسئله باعث می‌شود هر کاربری در هر نقطه از جهان بتواند در توسعه‌ی آن نقش داشته باشد. هم‌چنین، دیفای عامل اعتماد را نیز میان کاربران خود تقویت می‌کند. خدمات دیفای در سرتاسر جهان قابل دسترس هستند.
کاربران از طریق کیف‌های پول رمز ارزی که نیاز به هرگونه واسطه‌ای را برطرف کرده‌اند، می‌توانند مستقیما با قراردادهای هوشمند تعامل داشته باشند. هیچ‌گونه محدودیت تحمیلی در دیفای وجود ندارد، زیرا هر فردی در هر جا می‌تواند اپلیکیشن‌های مالی غیرمتمرکز را بسازد و به آن‌ها دسترسی داشته باشد.
چگونه امور مالی غیرمتمرکز در زندگی واقعی قابل استفاده است؟
دیفای برای زندگی افرادی که از خدمات و امکانات مالی محروم هستند، تغییرات بالقوه‌ای به همراه دارد. معمولا افراد برای ارسال پول بین کشورهای مختلف باید کارمزدهای سنگینی بپردازند. دیفای قصد دارد این هزینه‌ها را بیش از ۵۰ درصد کاهش دهد.
پلتفرم‌های امور مالیِ باز رشد گسترده‌ای را از خود نشان داده‌اند، و استفاده از آن‌ها زندگی آدم‌ها را دگرگون ساخته است. دیفای به گسترش اقتصادها و افزایش بهره‌وری کارمندان کمک می‌کند.
هم‌چنین، دیفای به افراد فاقد حساب بانکی کمک می‌کند، وام دریافت کنند. به دلیل لزوم امتیازات اعتباری و سایر مسائل مربوطه، دسترس به وام‌ها برای بسیاری از آدم‌ها تقریبا غیر ممکن است. دیفای به رفع احتمال بروز چنین مشکلاتی کمک می‌کند، زیرا وام‌دهندگان را به وام‌گیرندگان متصل می‌کند.
دیفای چگونه کار می‌کند؟
عملیات دیفای توسط هیچ سازمان یا کارمندی زیر نظر گرفته نمی‌شود. در عوض، مجموعه‌ای از قوانین در قرارداد هوشمند یا در یک نظام‌نامه به صورت برنامه‌نویسی‌شده بر این فرایند حاکم هستند. وقتی قرارداد هوشمند در بلاک چین وارد می‌شود، اپلیکیشن‌های دیفای می‌توانند به صورت مستقل و بدون نیاز به انسان کارشان را آغاز کنند.
این سیستم برنامه‌ها یا کدهای شفافی را در بلاک چین ارائه می‌کند که هر یک از کاربران در هر جا می‌تواند آن‌ها را حسابرسی کند. این فرایند اعتماد مضاعفی را در کاربران ایجاد می‌کند، زیرا هر یک می‌تواند به پلتفرم دسترسی داشته باشد. با وجود این، قراردادهای هوشمند نیز درست مثل هر برنامه‌ی کامپیوتری دیگری، ممکن است در برابر خطاهای ناخواسته‌ی برنامه‌نویسی یا هک‌های مخرب آسیب‌پذیر باشند.
مولفه‌های کلیدی دیفای
دیفای مولفه‌های کلیدی مهمی را ارائه می‌کند که به ترتیب زیر هستند:
۱. شفافیت: دیفای شفافیت فوق‌العاده‌ای را برای کاربران‌اش فراهم می‌کند. تمام تراکنش‌ها در دسترس عموم قرار می‌گیرند. دیفای از این نظر با سیستم بانکداری سنتی متمایز است که به طور اختصاصی، به هیچ فردی متصل نیست.
۲. متن باز: دیفای پلتفرم برنامه‌نویسی متن باز به کاربران ارائه می‌دهد. باید به این مسئله توجه کرد که این برنامه‌نویسی به صورت عمومی در دسترس قرار دارد. به علاوه، این سیستم اعتماد بیش‌تری را در کاربران ایجاد می‌کند، زیرا هیچ‌گونه برنامه‌نویسی پنهانی در پس‌زمینه‌ی آن وجود ندارد.
۳. مخاطبان جهانی: دیفای پلتفرم خود را به مخاطبان جهانی ارائه می‌دهد؛ به این معنی که هر فردی در هر جای دنیا می‌تواند در پلتفرم‌های دیفای نقش داشته باشد. شما با کمک یک گوشی هوشمند و با دسترسی به اینترنت می‌توانید ظرف چند دقیقه وارد جامعه‌ی دیفای شوید.
۴. بدون نیاز به مجوز: این یعنی این‌که هر فردی، بدون نیاز به کسب تایید، می‌تواند در برنامههای غیرمتمرکز دیفای حضور داشته باشد.
۵. انعطاف‌پذیری: به خاطر طبیعت باز پلتفرم دیفای، کاربران می‌توانند انعطاف‌پذیری بیش‌تری را در پلتفرم‌های‌شان تجربه کنند. در واقع، چنان‌چه کاربران گزینه‌های موجود را برای کار خود ناکافی ببینند، حتی می‌توانند رابط‌های کاربری خودشان را ایجاد کنند.
اکوسیستم دیفای و محصولات آن
محصولات مختلفی که در دیفای گنجانده شده‌اند، عموما با عنوان «امور مالی باز» شناخته می‌شوند. دیفای اکوسیستمی را تشکیل داده است که در آن، پروتکل‌های باز و مختلف، دارایی‌های دیجیتال، و بلاک چین‌ها با ساختارهای مالی سنتی در هم آمیخته شده‌اند.
در این اکوسیستم، هر گونه تک نقطه‌ی خطا از بین رفته است، زیرا این خدمات مالی جدید تحت کنترل بلاک چین‌ها ارائه می‌شوند. داده‌ها به صورت کاملا امن در بلاک چین تحت نظارت قرار دارند، و هم‌چنین، در سرتاسر پلتفرم توزیع می‌شوند؛ به این ترتیب، امکان سانسور یا بروز مشکلات مربوطه برطرف می‌شود.
اپلیکیشن‌های دیفای چگونه تولید می‌شوند؟
هر فردی که قادر به نوشتن قراردادهای هوشمند باشد، می‌تواند اپلیکیشن‌های دیفای را تولید کند. در حال حاضر، ۱۹۳ پروژه از ۲۰۵ پروژه‌ی فهرست‌شده در پروژه‌های دیفای بر روی پلتفرم اتریوم ایجاد شده‌اند. بیش‌تر آن‌ها شامل برنامههای غیرمتمرکز (dApps) وام‌دهی هستند.
وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان می‌توانند از طریق قراردادهای هوشمند، به طور مستقیم با هم تعامل داشته باشند. این مسئله یکی از مشکلات حاضر در سیستم‌های بانکداری سنتی جهانی است که دیفای می‌تواند راه‌حل جایگزین و غیرمتمرکزی را برای آن ارائه دهد. هر چه وجوه بیش‌تر به بخش دیفای وارد شوند، این اکوسیستم تنوع بیش‌تر پیدا می‌کند.
ارزهای دیجیتال باثبات یا استیبل کوین‌های دیفای
این خواست بیش‌تر افراد است که بتوانند با نوسان کم‌تری، از دارایی‌های دیجیتال خود استفاده کنند. در عین حال، آن‌ها می‌خواهند از تمام مزایای موجود در فناوری بلاک چین بهره‌مند شوند. یکی از دسته‌بندی‌های خاص رمز ارزها که از نوسان کم‌تری برخوردار است، استیبل کوین غیرمتمرکز نام دارد.
این رمز ارزهای باثبات یا استیبل کوین‌ها به این دلیل نوسان پایینی دارند که ارزش خود را به ارزهای ملی نظیر دلار ایالات متحده پیوند می‌زنند. برخی از آن‌ها حتی ارزش خود را به مجموعه‌ای از ارزهای مختلف پیوند می‌زنند. هم‌چنین، باید به این مسئله اشاره کرد که هیچ مرجع مرکزی برای صدور این استیبل کوین‌های غیرمتمرکز وجود ندارد.
برخی از انواع استیبل کوین‌ها عبارت هستند از:
۱. استیبل کوین با پشتوانه‌ی ارز فیات: این رمز ارزها توسط یک ارز یا مجموعه‌ای از ارزها پشتیبانی می‌شوند.
۲. استیبل کوین با پشتوانه‌ی رمز ارز: این دسته از استیبل کوین‌ها توسط دارایی‌های دیجیتال، عمدتا اتر، پشتیبانی می‌شوند.
۳. استیبل کوین با پشتوانه‌ی منابع: این دسته از استیبل کوین‌ها توسط سایر دارایی‌ها، نظیر طلا، پشتیبانی می‌شوند.
۴. مدل‌های هیبرید (ترکیبی): در این مدل، برای حفظ ثبات رمز ارزها از ترکیبی از مدل‌های بالا یا روش‌های دیگر استفاده می‌شود.
بازار پولی دیفای
بازارهای پولی غیرمتمرکز عمدتا بر فراهم کردن امکاناتی برای کاربران‌شان جهت وام‌دهی یا وام‌گیری دارایی‌های مختلف دیجیتالی تمرکز دارند. این بازارها را می‌توان به عنوان جایگزینی برای سیستم بانکی سنتی تلقی کرد که وام‌دهی یا وام‌گیری را از طریق پلتفرم پول انجام می‌دهد.
یکی از تفاوت‌های اصلی میان سیستم بانکی سنتی و بازارهای پولی غیرمتمرکز این است که بازارهای پولی غیرمتمرکز به روی تمام کاربران‌شان باز هستند و به آن بخش از زیرساخت‌های مالی دسترسی دارند که نمی‌توان به آن‌ها دسترسی پیدا کرد.
طیف گسترده‌ای از پلتفرم‌های دیفای وجود دارند که امکانات را برای وام‌دهی و وام‌گیری توکن‌های اتریوم از قبیل، کامپاند، دای (Dai)، کایبر و غیره فراهم می‌کنند. این پلتفرم‌ها از مفهوم قراردادهای هوشمند بهره می‌گیرند. قراردادهای هوشمند می‌توانند جایگزین افراد و واسطه‌ها شوند. هم‌چنین، نرخ بهره نیز بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
دیفای – صرافی غیرمتمرکز
به علاوه، دیفای منبعی را برای مبادله‌ی غیرمتمرکز (DEX) ارائه می‌دهد. در این روش، تراکنش‌ها مستقیما بر روی بلاک چین انجام می‌شوند؛ در حالی که در مبادلات سنتی، تراکنش‌ها در صرافی‌های سنتی و در سرورهای متمرکز ذخیره می‌شوند.
صرافی‌های غیرمتمرکز به کاربران امکان می‌دهند معاملات خود را با رمز ارزهای مختلف انجام دهند. شمار گسترده‌ای از صرافی‌های غیرمتمرکز وجود دارند که به تازگی به تکامل رسیده یا در حال توسعه هستند.
اهمیت دیفای
سال‌ها است برای مدیریت پول و سرمایه‌گذاری‌های‌مان از پلتفرم‌های متمرکز استفاده می‌کنیم. این پلتفرم‌ها، به طور خاص، شامل حکومت‌ها، مشاوران مالی، و بانک‌هایی می‌شوند که ما به آن‌ها اعتماد می‌کنیم. ولی در کار این پلتفرم‌ها کمبود شفافیت وجود دارد.
از این رو، دیفای به عنوان یک پلتفرم مالی تلاش می‌کند شفافیت کاملی را در اختیار همه‌ی کاربران‌اش قرار دهد. یکی از مزایای اصلی بلاک چین این است که تمام کاربران از تمام فرایندها و اتفاقاتی که در شبکه رخ می‌دهند، آگاهی کامل دارند. پلتفرم دیفای از رمز ارزها به عنوان ویژگی برجسته‌ی بانکداری‌اش بهره می‌گیرد.
چالش‌های مربوط به دیفای
درست مانند سایر محصولات مالی، دیفای نیز با برخی چالش‌ها مواجه است. کاربران باید از دارایی‌ها و حریم خصوص خود مراقبت کنند.
در این سال‌ها، بر میزان اقدامات شدید امنیتی و الگوریتم‌های خصوصی در رابط کاربری این پلتفرم افزوده شده است؛ دلیل این مسئله نیز بسیاری از اتفاقات مربوط به حریم خصوصی بوده است که در گذشته رخ داده‌اند. هم‌چنین، کاربران باید خود را با تغییراتی که در پروژه‌ها و صرافی‌های مختلف رمز ارز ایجاد می‌شوند، به‌روز نگه دارند.
یکی دیگر از چالش‌های مهم در برابر دیفای موضوع داده‌های تاریخی (ارقام و اطلاعات) است. ارزهای سنتی دارای داده‌های تاریخی و سایر منابع مناسب برای سرمایه‌گذاران هستند؛ در حالی که دیفای فاقد چنین منابع و معیارهایی است؛ و این خود می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
آینده‌ی دیفای
همان‌طور که مشاهده کرده‌ایم، خدماتی نظیر مشتقات، وام‌گیری، وام‌دهی، نگهداری، و مبادله و صرافی برای رمز ارزها ایجاد شده‌اند. در سال‌های پیش رو، احتمالا شاهد این مسئله خواهیم بود که همه‌ی خدمات مالی که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند، روی اکوسیستم رمز ارز بازآفرینی شوند.
یکی دیگر از اتفاقاتی که شاهد آن بوده‌ایم، بهبود تجربه‌ی کاربران است. نخستین نسل dApps توسط افراد علاقه‌مند و مشتاق به بلاک چین و برای استفاده‌ی همین دسته از افراد ساخته شد. در تازه‌ترین نسخه‌های برنامههای دیفای، به منظور ارائه‌ی امور مالی باز به طیف گسترده‌تری از مخاطبان، طراحی و سهولت استفاده‌ی کاربر در اولویت قرار گرفته شده‌اند.
سخن آخر
سیستم‌های دیفای از برنامه‌ها و پروتکل‌ها برای پردازش خودکار استفاده می‌کنند؛ همین مسئله نقطه‌ی تمایز میان این سیستم‌ها و محصولات مالی سنتی است. هم‌چنین، این سیستم‌ها به حذف خطای انسانی - که همیشه احتمال آن وجود دارد - کمک می‌کنند.
امور مالی غیرمتمرکز به ارائه‌ی برخی ویژگی‌های بسیار منحصر به فرد می‌پردازد، و از این رو، به بخشی جدایی‌ناپذیر از اقتصاد رمز ارزها تبدیل شده است. بنابراین، امور مالی غیرمتمرکز به خوبی می‌تواند پدیده‌ی در حال ظهور بعدی در پلتفرم بلاک چین باشد.